Bilgi Paketi / Ders Kataloğu
Toplumsal Hafıza ve Kimlik
Ders Kodu: SBE520
Ders Türü: Bölüm Seçmeli
Ders Grubu: Yüksek Lisans
Eğitim Dili: Türkçe
Staj Durumu: Yok
Teori: 3
Uyg.: 0
Kredi: 3
Laboratuvar: 0
AKTS: 5
Amaç

Bu dersin amacı, tarihsel olayların, anlatıların ve mekânların bireyler ve topluluklar nezdinde nasıl hatırlandığını, unutulduğunu ya da yeniden inşa edildiğini inceleyerek, toplumsal hafıza ile kimlik inşası arasındaki dinamik ilişkiyi analiz etmektir. Ders, kolektif belleğin nasıl üretildiği, aktarıldığı ve toplumsal kimliklerin oluşumunda nasıl işlev gördüğünü eleştirel bir yaklaşımla tartışmayı hedefler. Öğrenciler, tarih yazımı, anma ritüelleri, travmalar, mekânsal hafıza ve kültürel temsiller gibi kavramlar çerçevesinde hafıza çalışmalarına disiplinlerarası bir bakış geliştireceklerdir.

Özet İçerik

Ders, toplumsal hafıza kuramlarının (Halbwachs, Nora, Assmann vb.) temel yaklaşımlarıyla başlar ve belleğin tarihsel süreçte nasıl siyasal, kültürel ve ideolojik bir araç haline geldiğini inceler. Resmî tarih anlatıları ile karşı-hafızalar arasındaki gerilim, anıtlar, müzeler, sözlü tarih, medya ve edebiyat gibi taşıyıcı araçlar üzerinden ele alınır. Ayrıca toplumsal travmalar (soykırımlar, savaşlar, zorunlu göçler vb.) ve bu olayların kuşaklar arası aktarımı üzerinden hafıza-kimlik ilişkisi sorgulanır. Türkiye’den ve dünyadan örnek vakalarla, kimlik politikalarının şekillenmesinde hafızanın rolü tartışılır.

Dersi Veren Öğretim Görevlisi/Görevlileri
Arş. Gör. Lütfi BUDAK
Öğrenme Çıktıları
1.Toplumsal hafıza kuramlarını ve bu kuramların tarihsel gelişimini eleştirel bir yaklaşımla değerlendirebilir.
2.Toplumsal hafıza ile bireysel/kollektif kimlik oluşumu arasındaki ilişkileri teorik ve ampirik düzeyde analiz edebilir.
3.Belleğin üretiminde rol oynayan anlatı, ritüel, mekân, sembol ve temsil biçimlerini çözümleyebilir.
4.Resmî tarih anlatıları ile alternatif/karşı-hafızalar arasındaki çatışmaları ve bu çatışmaların kimlik siyasetlerine etkisini tartışabilir.
5.Toplumsal travmaların (savaş, soykırım, göç vb.) hafızalaştırılması süreçlerini ele alarak bu süreçlerin kuşaklar arası aktarımını inceleyebilir.
Ders Kitabı / Malzemesi / Önerilen Kaynaklar
1.Connerton, Paul (2015). Toplumlar Nasıl Anımsar?. Çev: Aleaddin Şenel. İstanbul:Ayrıntı Yayınları.
2.Connerton,Paul (2018). Modernite Nasıl Unutturur?. Çev: Kübra Kelebekoğlu. İstanbul: Sel Yayıncılık
3.Göle, Münir (2007). Doğru Olmadığını Biliyorum ama Öyle Hatırlıyorum. Bellek: Öncesiz, Sonrasız. Cogito Düşünce Dergisi. Sayı:50. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
4.Gürler, Ebru, Başak Özer, Ebru Yetişkin (2006). Hafızanın Arayüzü Olarak Anma ve Anma Mekanları: Gelibolu Yarımadası Örneği. Mimar.ist Dergisi, Sayı:56, s.73-79.
5.Kahraman, H.Bülent (2007). Bir Zihniyet, Kurum ve Kimlik Kurucusu Olarak Batılılaşma. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık. 3.Cilt. İstanbul: İletişim Yayınları.
6.Nora, Pierre (2006). Hafıza Mekanları. Çev: Mehmet Emin Özcan. Ankara: Dost Kitabevi.
Haftalık Ayrıntılı Ders İçeriği
1. Hafta - Teorik
Giriş: Bellek, Hafıza ve Kimlik Kavramlarına Giriş Temel kavramların tanıtımı: bireysel bellek, toplumsal hafıza, kolektif kimlik, kültürel kimlik.
2. Hafta - Teorik
Toplumsal Hafıza Kuramları I: Maurice Halbwachs ve Kolektif Bellek Sosyolojik hafıza yaklaşımı, bellek ve toplumsal yapı ilişkisi.
3. Hafta - Teorik
Toplumsal Hafıza Kuramları II: Pierre Nora ve Hafıza Mekânları (Lieux de Mémoire) Resmî hafıza, anma pratikleri, hatırlama/unutma ikiliği.
4. Hafta - Teorik
Jan Assmann ve Kültürel Hafıza Yaklaşımı Aktif/etkin bellek, yazılı-sözlü kültürler, hafızanın kurumsallaşması.
5. Hafta - Teorik
Bellek, İktidar ve Siyaset Hafızanın politik işlevi, iktidarın hatırlatma ve unutturma stratejileri, hegemonik anlatılar.
6. Hafta - Teorik
Resmî Tarih Anlatıları ve Karşı-Hafızalar Devlet eliyle inşa edilen tarih anlayışına alternatif bellek biçimleri.
7. Hafta - Teorik
Mekân, Anıt ve Müze: Hafızanın Taşlaşmış Halleri Hafıza mekânlarının politikliği; müze tasarımları ve anıtlar üzerinden kimlik inşası.
8. Hafta - Ara Sınav (Vize)
Arasınav
9. Hafta - Teorik
Toplumsal Travmalar ve Hafızalaştırma Süreçleri Savaş, soykırım, sürgün gibi olayların bireysel ve kolektif bellekteki izdüşümleri.
10. Hafta - Teorik
Sözlü Tarih ve Tanıklık: Alternatif Hafıza Üretimi Tanıklık anlatıları, bireysel deneyimlerin toplumsal bellekle ilişkisi.
11. Hafta - Teorik
Bellek ve Kuşaklar: Aktarım, Sessizlik ve Kırılma Belleğin kuşaklar arası aktarımı, sessizlik, hatırlama biçimleri ve aile anlatıları.
12. Hafta - Teorik
Medya, Edebiyat ve Popüler Kültürde Hafıza Temsilleri Roman, film, dizi, belgesel gibi araçlarla belleğin yeniden üretimi.
13. Hafta - Teorik
Türkiye'de Toplumsal Hafıza ve Kimlik Tartışmaları Türkiye örneğinde devlet-toplum ilişkileri, travmalar, kimlik politikaları.
14. Hafta - Teorik
Genel Değerlendirme ve Sunumlar Final sunumları, öğrenci projelerinin tartışılması ve genel değerlendirme.
15. Hafta - Dönem Sonu Sınavı (Final)
Final
Değerlendirme
Değerlendirme TürüAdetYüzde
Ara Sınav (Vize)1%40
Dönem Sonu Sınavı (Final)1%60
İş Yükü Hesaplaması
EtkinlikSayısıÖn HazırlıkSüreToplam Iş Yükü (Saat)
Kuramsal Ders142370
Bireysel Çalışma102240
Ara Sınav15510
Dönem Sonu Sınavı15510
TOPLAM İŞ YÜKÜ (Saat)130
Program ve Öğrenme Çıktıları İlişkisi
PÇ-1
PÇ-2
PÇ-3
PÇ-4
PÇ-5
PÇ-6
PÇ-7
PÇ-8
PÇ-9
PÇ-10
OÇ-1
3
1
3
3
2
OÇ-2
3
1
3
3
3
OÇ-3
2
1
3
3
3
OÇ-4
3
1
3
3
3
OÇ-5
3
1
3
3
3
Adnan Menderes Üniversitesi - Bilgi Paketi / Ders Kataloğu
2026